Deniz Hukuku

Deniz Hukuku Bir liman kenti olarak Trabzon, gemi taşımacılığının yoğun olarak gerçekleştiği kenttir. Lojistik bir merkez olarak denizcilik hukukuna ilişkin ihtilaflar gündeme gelmektedir.

Gemi Adamı ( Denizcinin ) Tazminat Ve Alacakları

Bu konudaki yargılamalar Denizcilik ihtisas mahkemelerinde yapılmaktadır. Türkiye’de sadece İstanbul ilinde Denizcilik İhtisas Mahkemesi bulunmakta diğer illerdeki uyuşmazlıklara Asliye Ticaret Mahkemesi bakmaktadır.

Gemi adamlarının tazminat alacaklarında ise görevli mahkeme İş mahkemeleridir ancak Yargıtay 20. HD 2016/14286 E. tarihli kararı uyarınca yabancı bayraklı gemide çalışan personellerin davalarına ilişkin olarak Asliye Hukuk mahkemelerinin görevli olduğu belirtilmiştir.

Deniz İş Hukuku Kimlere Uygulanır ? 

854 sayılı Deniz İş Kanunu denizlerde göllerde ve akarsularda Türk bayrağı taşıyan ve 100 grostonalito büyüklüğe sahip gemilere uygulanır. Groston uluslararası kuruluşlarca kabul edilen bir büyüklük birimidir

Yabancı Gemi Personelleri

Yabancı uyruklu ama Deniz İş hukuku kapsamına giren gemilere 854 sayılı kanunun uygulanabilmesi için ilgili yabancı devletin Türk personellere de aynı hakları tanıyor olması gerekir

Gemi Adamlarının ( Denizcinin ) Hak ve Yükümlülükleri Nelerdir ?

854 sayılı kanun çalışan personele ve işverene çeşitli haklar ve yükümlülükler yükler. Biz burada çalışan personellerin hak ve yükümlülüklerini göreceğiz. 854 sayılı kanunla gemi adamlarının hakları;

Ücret, iaşe ve ikamet hakkı
Yıllık izin hakkı
Hafta tatili ve diğer tatil hakları
Ara dinlenmesi hakkı
Fazla çalışma ücreti hakkı
Sosyal güvenlik hakkı
Kıdem ve ihbar tazminatı hakkı

Pek tabii bu haklara mukabil işçinin işverene sadakat ve işini özenle yapma, işverenin düzenleme ve talimatlarına uyma gibi yükümlülükleri vardır.

Deniz Hukuku

İş Verenin Hak Ve Yükümlülükleri

Deniz iş hukukuna göre işverenin;

Ücret ödeme borcu,

İş sağlığı ve güvenliği önlemi alma borcu,

Eşit davranma yükümlülüğü,

Engelli ve eski hükümlü çalıştırma yükümlülüğü,

Gemi adamının ikameti ve iaşesi gibi genel nitelikli yükümlülükleri vardır.

Ayrıca işçinin yükümlülükleri işveren için birer hak niteliğindedir.

Sözleşmeler

Deniz İş Kanununa göre sözleşmeler iki nüshalı ( biri işçide diğeri işverende) ve yazılı olmak zorundadır. Ayrıca 6. Maddede sözleşmede yer alması gereken hususlar sıralanıyor. Şu şekilde;

İşverenin ve gemi adamının adı-soyadı, ikamet adresi.
Gemi adamının doğum tarihi ve yeri, sicil numarası.
Gemi adamının çalışacağı geminin adı, sicil numarası, groston cinsinden değeri, kayıtlı olduğu sicil dairesi.
Eğer gemi adamının aynı işverene ait başka gemilerde çalıştırılabileceği gibi bir durum var ise bu da sözleşmede yer alır.
Sözleşmenin yapıldığı yer ve tarih.
Gemi adamının ne iş yapacağı ve çalışmaya başlayacağı tarih ve yer.
Sözleşmenin süreli olup olmadığı, eğer süreli yapılmışsa bu süre, eğer belirli bir sefer için yapılmışsa bu sefere ilişkin bilgiler.
Gemi adamının alacağı ücrete ilişkin esaslar ve bunun miktarı.
Ücretin ödenme zamanı ve yeri, eğer anlaşılmışsa prim, ikramiye ve diğer ödeneklere ilişkin bilgiler.
Banka hesap bilgileri.
Avans ve diğer ödemelere ilişkin bilgiler.
Diğer iş şartları

Fesih Durumları 

Bakıldığı zaman işveren işçisini istediği zaman işten çıkarabilir. Yani hem işveren hem de işçi yapılan sözleşmeye katlanmak gibi bir yükümlülükleri yoktur. Ancak fesih hali bazı hukuki sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Bunlar kıdem tazminatı ve diğer bazı ödemelerdir.

Deniz İş kanunun 14. Maddesindeki düzenleme işverene önelsiz fesih ve infisah hakkı vermektedir. Şu hallerde işveren sebepsiz yere iş sözleşmesini iptal edebilir:
Gemi adamının herhangi bir limanda geminin hareketinden önce gemiye dönerek hizmete girmemesi veya gemiye hiç dönmemesi
Gemi adamının gemide hizmet görmesinin tutukluluk, hapis veya gemide çalışmaktan menolunması gibi sebeplerle imkânsız bir hal alması,
Gemi adamının işveren veya işveren vekiline karşı, kanuna, hizmet akitlerine sair iş ve çalışma şartlarına aykırı hareket etmesi,
Gemi adamının işveren veya işveren vekiline karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi,
Gemi adamının herhangi bir sebeple sürekli olarak gemide çalışmasına engel bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi,
Geminin kayba uğraması, terk edilmesi veya harp ganimeti ilan edilmesi veyahut Türk Bayrağından ayrılması hallerinde ise hizmet akdi kendiliğinden bozulur.

14 üncü maddede işveren, işveren vekili veya gemi adamına tanınan akdi feshetmek yetkisi, iki taraftan

Birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu öbür tarafın öğrendiği günden başlayarak (6) işgünü geçtikten ve herhalde fiilin vukuundan itibaren bir sene sonra kullanılamaz. Bu hallere dayanılarak akdi süresi içinde fesheden taraf ayrıca mahkemeye başvurarak öbür taraftan bir tazminat isteyebilir.

Çalışan işçi işveren tarafından işten çıkarıldığı zaman kendisine çıkarılma nedeni yazılı olarak verilmek zorundadır. Yazılı bildirim olanağı yok ise bu durum tutanak ile tespit edilir.

Çalışan Personelin İstifası 

Personel de istediği zaman sözleşmesine son verebilir. Tabii ki bunun da hukuki sonuçları olur. Bunlara ileri ki bölümlerde değineceğimiz gibi gemi adamı haklı sebeplere dayanarak şu hallerde sözleşmeyi feshedebilir:
İşveren ücret ödeme borcunu kanun hükümlerine veya sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemiş ise,
İşveren veya işveren vekili, gemi adamına karşı kanuna yahut sözleşmeye veya sair iş şartlarına aykırı bir harekette bulunmuşsa,
İşveren veya vekili, gemi adamına karşı denizcilik kural ve teamüllerine yahut ahlak ve adaba aykırı bir harekette bulunmuşsa,  gemi adamı sözleşmeyi haklı nedenle sona erdirebilir

Hem Gemi Adamın Hem de İşverenin Sözleşmeyi Feshedebileceği Haller

Gemi herhangi bir nedenden ötürü 30 günün üzerinde bir süre boyunca seferden kaldırılırsa,
Gemi adamı herhangi bir nedenden ötürü sürekli olarak gemide çalışmasını engelleyen bir hastalığa yakalanır yahut engelli hale gelirse hem işveren hem de gemi adamı sözleşmeyi sona erdirebilir.

Ayrıca Deniz İş Kanunu madde 14/4 hükmüne göre; gemi kaybolur, terk edilir yahut savaş ganimeti olarak el konulursa yahut Türk bayrağı çekme hakkını kaybederse iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Herhangi bir bildirim, dava vs. hukuki işleme gerek olmaksızın otomatik olarak sözleşmenin sona eriyor olması söz konusudur.

Gemi Çalışanlarının Ücreti

Gemi çalışanlarının ücreti 854 sayılı kanunun 29. Maddesinde düzenlenmiş olup Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak gemi adamına işi karşılığında işveren veya işveren vekili tarafından ödenen bir meblağdır. Çalıştırılan gemi adamına ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı gemi adamı sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alarak işverenleri veya işveren vekillerini zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı gemi adamlarının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan işverenler veya işveren vekilleri, gemi adamlarının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler. Gemi adamlarının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usul ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Bu maddede çok önemli bir husus vardır. Görevini gereğince yerine getirmeyen gemi çalışanı seyahat jurnaline not edilir ve bu müddete ait ücretten mahrum edilir. İşverenin bu müddetçe uğradığı zarara dair tazminat hakkı vardır. Ayrıca işveren veya işveren vekili, gemi adamlarının istekleri üzerine avans verme zorunluluğu da vardır

Gemi Adamın  ( Denizcinin ) Kıdem Tazminatı

Normal şartlarla işinden ayrılan bir gemi çalışanının kıdem tazminatı alma hakkı olmaz. Kıdem tazminatından söz edebilmemiz için belirli fesih durumlarının olması gerekir şöyle ki ;

işverenin madde 14/1 haricinde yaptığı tüm fesih hallerinde,
Gemi adamının madde 14/2 ve 14/3’e göre sözleşmeyi feshettiği hallerde,
Zorunlu askerlikten ötürü gemi adamının işten ayrıldığı durumlarda,
Gemi adamının emeklilik, yaşlılık, malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla sözleşmeyi feshettiği hallerde,
Gemi kaybolduğunda, terk edildiğinde, savaş ganimeti olduğunda yahut Türk Bayrağı çekme hakkını kaybettiğinde,
Gemi adamı öldüğünde

Deniz İş Kanununda ihbar Tazminatı 

İş hukukunda ihbar tazminatı vardır. Haklı nedenle derhal fesih hakkı veren haller hariç olmak üzere işçi veya işveren iş sözleşmesine son vermeden önce bu durumu belirli bir süre önceden sözleşmenin karşı tarafına bildirmekle yükümlüdür. Aynı yükümlülük deniz iş hukukunda da mevcuttur. Bu süreler şu şekildedir:

*6 aya kadar çalışmış olan gemi adamı, fesih ihbar bildiriminin işverene ulaşmasından itibaren iki hafta sonra iş sözleşmesine son vermiş olur.

*6 ay ile 1,5 yıl arasında çalışmış olan gemi adamı, fesih ihbar bildiriminin işverene ulaşmasından itibaren dört hafta sonra iş sözleşmesine son vermiş olur.

*1,5 yıl ile 3 yıl arasında çalışmış olan gemi adamı, fesih ihbar bildiriminin işverene ulaşmasından itibaren altı hafta sonra iş sözleşmesine son vermiş olur.

*3 yıldan fazla çalışmış olan gemi adamı, fesih ihbar bildiriminin işverene ulaşmasından itibaren sekiz hafta sonra iş sözleşmesine son vermiş olur.

İşte bu bildirim şartına uyulmadan sözleşme feshedilirse, sözleşmeyi fesih ihbar süresine uymadan sona erdiren taraf diğer tarafa ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır.

Eğer iş sözleşmesinin sona ermesi; gemi adamının sendikaya üye olması ile ilgili ise veya şikâyete başvurması gibi nedenlerle ilgili ise veyahut hizmet akdini bozma hakkının kötüye kullanılması söz konusu ise bu sefer yukarıda bahsettiğimiz sürelere ilişkin tazminatın 3 katı ödenir.

 Deniz İş Hukukunda Fazla Çalışma 

Deniz İş Hukukuna göre bir çalışan en fazla 8 saat haftada 48 saat çalışabilir. Bu saatlerin üzerinde bir çalışmada kendisine fazla çalışma bedeli ödenir. Bir gemi adamının günlük hayatının çoğu gemide geçtiği için çalışma şartları Deniz İş Hukukuna göre düzenlenmiştir.

Bazı gemi çalışanları bu sürelere tabii tutulmazlar.

Bunlar;

Birden fazla kaptan varsa birinci kaptan ve vekili
Birden fazla makinist varsa baş makinist
Doktor ve diğer sağlık personeli
Hemşire ve hastabakıcılar
Kurtarma gemilerinde çalışan ve asli görevleri can, mal ve gemi kurtarma olan gemi adamları
Gemide işverenin değil de kendi nam ve hesabına çalışan kişiler
Bu çalışma saatlerinin üzerine çıkan bir gemi çalışanı normal saatlik ücretinin %25 fazlasını alır. Bundan daha fazla alması da mümkündür.
Ancak bazı haller vardır ki bu hallerde fazla çalışma bedelini alamaz.

Bunlar;

Geminin, gemide bulunan kişilerin yahut gemide taşınan eşyanın selameti için gemi kaptanının zorunlu gördüğü hallerde yapılan çalışmalar
Gümrük işlemleri, karantina olayı vesaire sıhhi formalite işler nedeniyle yerine getirilmesi zorunlu olan işler
Acil durumlar için yapılan tatbikat vb. talimlerFazladan çalışma saatleri noter tarafından onaylı bir defterde tutulur.

Deniz İş Hukukunda İzin

Deniz iş hukuku kurallarına göre deniz çalışanlarının yıllık izin hakkını kullanabilmesi için aynı işveren altında en az 6 ay çalışmış olması gerekir. Eğer gemi adamı 6 ay ile 1 yıl arasında çalışmış ise yıllık izni 15 günden az olamaz. Eğer gemi adamı 1 yıldan daha fazla çalışmış ise yıllık izni 1 yıl içinde 1 aydan az olamaz.

Yıllık iznin ne zaman kullanılacağına işveren karar verir. Ancak bunun yabancı memleket limanında yahut sözleşmenin yapıldığı yerden başka bir yerde kullanılması konusunda gemi adamı zorlanamaz. Yıllık izin hakkından önceden feragat etmek mümkün değildir. 1 aylık yıllık izin hakkı, eğer işveren de gemi adamı da uygun görürse ikiye bölünebilir.

Gemi adamı isterse işvereninden yahut işveren vekilinden yıllık izne ilişkin olarak +7 gün ekstra yol izni isteyebilir. Ancak bu 7 gün için işçi ücret almaz. Yani yıllık izin süresinde normalde gemi adamı çalışıyormuş gibi ücret alır ancak bu 7 günlük ekstra yol izninde ücret almaz.

Eğer o yıla ilişkin yıllık izin henüz kullanılmadan iş sözleşmesi sona ererse kullanılmayan yıllık izne karşılık gelen ücreti işveren ödemek zorunda kalır. Ancak yukarıda saydığımız madde 14/1’den ötürü sözleşme sona ermişse bu sefer yıllık izin ücreti ödenmez.

Gemi adamının bazı özel izin hakları vardır. Bunlar yıllık izinden ayrı izin haklarıdır. Öncelikle gemi adamının evlenmesi halinde 3 günlük izni söz konusudur. Ana ve babasının vefat etmesi durumundaysa 2 günlük izin hakkı vardır. Bunla uygulamada en çok merak edilen iki izin türüdür. Bu izinlerde gemi adamı çalışmış gibi ücrete hak kazanır.

Trabzon avukatlar listesinden ya da Trabzon Hukuk Büroları içerisinden alacağınız profesyonel hukuki destek ile işçilik alacaklarınız, gemi adamı alacaklarınız konusunda daha hızlı ve etkin sonuç elde edebileceksiniz. Bu nedenle İstanbul, Trabzon, İzmir ve Ankara illerinde dava takibin yapan bir büro ile çalışmanız daha faydalı bir yöntemdir. Müvekkillerin en iyi avukatı araması en çok dava kazanan bürolar ile çalışmak istemişi bu nedenle doğal karşılanmaktadır.

Kaynar hukuk bürosu olarak sizlere işçilik alacakları, tazminat alacakları ve iş kazası tazminatı gibi güncel konularda profesyonel çözüm önerileri sunuyoruz.