Mirasta saklı pay sahibi mirasçıların haklarının ihlal edilmesi durumunda başvurabilecekleri en önemli yasal yollardan biri tenkis davasıdır. Bu dava, miras bırakanın yaptığı bağış ya da vasiyet gibi tasarrufların saklı paya zarar vermesi halinde gündeme gelir. Miras hukukunun temel taşlarından biri olan bu dava türü, saklı pay sisteminin korunmasını ve mirasçının mağduriyet yaşamamasını amaçlar.
Tenkis davası, miras bırakanın özgürce yaptığı bazı işlemlerin sınırlandırılması anlamına gelir. Bu noktada hem miras bırakanın tasarruf hakkı hem de saklı pay sahibi mirasçının yasal koruması arasında hassas bir denge kurulması gerekir. Tenkis davası şartları da bu dengenin hukuk çerçevesinde korunmasını sağlayan ölçütleri belirler. Peki tenkis davası nedir, kimler açabilir ve hangi şartlarda sonuç doğurur? İşte tüm detaylarıyla:
Tenkis davası, miras bırakanın saklı payları aşacak şekilde yaptığı tasarrufların, yasal sınırlar içinde azaltılmasını talep etmek amacıyla açılan davadır. Türk Medeni Kanunu’na göre saklı pay sahibi mirasçılar; altsoy, anne-baba ve sağ kalan eş olarak tanımlanır. Bu kişiler, miras bırakanın yaptığı tasarrufların kendi yasal paylarını ihlal ettiğini düşünüyorsa tenkis talebinde bulunabilir.
Örneğin, bir miras bırakanın tüm mal varlığını bir vakfa bağışlaması durumunda, çocuklarının yasal miras payı zedelenmişse tenkis davası gündeme gelir. Bu dava ile amaçlanan, saklı pay sahibi mirasçının hakkının korunması ve dengenin sağlanmasıdır.
Bir tenkis davasının açılabilmesi için bazı hukuki şartların sağlanmış olması gerekir. Bu şartlar bütünü, uygulamada sıkça tenkis davası şartları olarak adlandırılır.
Bunlara ek olarak, miras bırakanın yaptığı tasarrufun tenkise tabi nitelikte olması gerekir. Örneğin olağan hediyeler veya karşılığı olan işlemler bu kapsamda değerlendirilmeyebilir. Bu şartlar sağlanmadan açılan davalar reddedilebilir.
Tenkis davası, sadece saklı pay sahibi mirasçılar tarafından açılabilir. Bu kişiler genellikle;
Miras bırakanın altsoyu (çocukları, torunları), anne ve babası ile sağ kalan eşi tenkis davası açma hakkına sahiptir.
Tenkis davası, yalnızca yasal olarak saklı pay hakkı tanınmış kişilere özgü bir dava olduğundan, bu kişilerin dışındakiler böyle bir hakkı ileri süremez. Diğer mirasçılar ya da mirasçılıkla ilgisi olmayan kişiler bu davayı açamazlar.
Tenkis davası zamanaşımı bakımından oldukça net sınırlara sahiptir. Kanuna göre:
Saklı pay sahibi kişi, tasarrufu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde ve her hâlükârda mirasın açılmasından itibaren 10 yıl içinde dava açmalıdır.
Bu sürelerin geçmesi durumunda tenkis davası açılamaz; yani dava hakkı tenkis davası zamanaşımına uğrar. Burada dikkat edilmesi gereken husus, öğrenme tarihinin ne zaman gerçekleştiğinin somut olarak ispatlanabilmesidir. Aksi durumda zamanaşımı itirazı ile dava düşebilir.
Tenkis davası açıldığında, öncelikle miras bırakanın tüm malvarlığı ve yaptığı tasarruflar incelenir. Tasarrufun saklı payları aşması halinde aşan kısım iptal edilir ya da iade yükümlülüğü doğar.
Mahkeme, davacı mirasçının saklı payını yeniden tesis etmek üzere işlem yapar. İlgili malların tenkis oranında geri verilmesine, malların aynen ya da nakdi olarak iade edilmesine karar verilebilir. Tarafların ekonomik durumları, malların mevcut durumu gibi hususlar da dikkate alınır.
Tenkis davası kapsamında, miras bırakanın yaptığı aşağıdaki tasarruflar dikkate alınır:
Bu tasarruflar toplam mirasın hesaplanmasında dikkate alınarak saklı payların ihlal edilip edilmediği değerlendirilir. Ayrıca sağlararası bağışlar yapılırken taraflar arasında gerçek bir ivaz olup olmadığı da analiz edilir. Bu sayede muvazaalı işlemler de ortaya çıkarılabilir.
Mahkeme, tenkis davası sonucunda farklı türde kararlar verebilir. Saklı payı ihlal eden tasarrufların iptali, bu kararların başında gelir. Bu durumda, miras bırakanın yaptığı ve saklı payı aşan vasiyet veya bağış gibi işlemler geçersiz sayılır.
Bunun yanında, tenkise tabi tasarrufların azaltılması da mümkündür. Mahkeme, ihlalin oranına göre sadece aşan kısmı tenkis ederek işlemi kısmen geçersiz hale getirebilir.
Son olarak, davacının saklı payına denk gelen miktarın aynen veya bedel olarak iadesine hükmedilebilir. Bu iade, malın doğrudan verilmesi şeklinde olabileceği gibi, eşdeğer parasal karşılığının ödenmesi şeklinde de olabilir. Karar türü, malın niteliğine, tarafların beyanlarına ve bilirkişi raporlarına göre şekillenir.
Genellikle hayır. Kardeşler, saklı pay sahibi olarak kabul edilmezler. Türk Medeni Kanunu’na göre saklı pay hakkı yalnızca belirli mirasçılara tanınmıştır. Ancak istisnai durumlar varsa (örneğin kardeşe vasiyetle fazla mal bırakılıp diğer saklı pay sahipleri zarara uğramışsa), zarara uğrayan asıl mirasçılar tenkis davası açabilir.
Kardeşler kendileri için bu davayı açamaz; ancak dava açma hakkı olan bir mirasçıya destek olabilir ya da tanıklık edebilirler. Yine de böyle bir durumda hukuki değerlendirme için uzman desteği şarttır.
Tenkis davasını açamayacak kişiler şunlardır:
Bu kişiler, miras hakkına dayanarak tenkis davası açma yetkisine sahip değildir.
Eğer siz de mirastan kaynaklı hak kaybı yaşadığınızı düşünüyorsanız, özellikle gayrimenkul gibi yüksek değerli malvarlıkları söz konusuysa, süreci doğru yönetebilmek adına bir gayrimenkul avukatı ile çalışmanız büyük önem taşır.
Kaynar Hukuk olarak, tenkis davası ve miras hukukuna ilişkin diğer tüm süreçlerde müvekkillerimize profesyonel danışmanlık hizmeti sunuyoruz. Uzman kadromuzla, haklarınızı en güçlü şekilde savunmanız için yanınızdayız. Yasal haklarınızı zamanında ve eksiksiz kullanabilmek için bizimle iletişime geçebilir, detaylı bilgi alabilirsiniz.
| Telefon | 0462 321 16 63 | |
| E-Posta | info@kaynar.av.tr | |
| Adres | Gazipaşa mah. Uzun Sok. İpek Apt. No:3 Ortahisar / Trabzon |
Bu sitedeki bilgiler hukuki tavsiye içermemektedir. Site ziyaretçileri ile Kaynar Hukuk Danışmanlık arasında müvekkil vekil ilişkisi kurulmasına yönelik yorumlanamaz.
